Emocje i motywacje

Analiza ekspresji mimicznych

Emocje i motywacje

facial action coding system, Paul Ekman 70'

System Kodowania Ruchów Mimicznych został opublikowany przez Paula Ekmana i Wallace’a Friesena w pracy Facial Action Coding System: A Technique for the Measurement of Facial Movement w 1978 roku. Publikacja ta raz na zawsze zmieniła  współczesne myślenie o emocjach oraz podejście do ich rozpoznawania i badania. Kluczowym założeniem autorów systemu była potwierdzona empirycznie teza, że ludzkie emocje mają charakter wrodzony i uniwersalny, tzn. niezależenie od miejsca na ziemi ludzie, jako przedstawiciele jednego gatunku przeżywają emocje, które przejawiają się taką samą ekspresją mimiczną (przebadano osoby z różnych kręgów kulturowych, także takich, które nigdy wcześniej nie miały kontaktów z zachodnią cywilizacją). W ostatecznej wersji systemu Ekman wyróżnił 7 takich emocji, które nazwał podstawowymi. Są to: radość, smutek, zaskoczenie, strach, gniew, wstręt i pogarda.

Okazuje się, że niezależnie od tego jakim językiem mówimy i jakie normy zachowania wpojono nam w procesie wychowania wszyscy w podobny sposób się cieszymy, smucimy, gniewamy itd. Kolejne badania wykazały, że prawo uniwersalności emocji dotyczy także osób niewidomych od urodzenia, a nawet dzieci w łonie matki, u których ok. 6 miesiąca życia można zauważyć pierwsze ekspresji mimiczne radości i obrzydzenia. Fakt, że nasza twarz zdradza autentyczne emocje, a co za tym idzie intencje i nastawienia stał się niemal natychmiast przedmiotem szczególnego zainteresowania wszystkich profesjonalistów, których codzienna praca wiąże się w sposób bezpośredni z odczytywaniem ludzkich emocji (pracownicy działów marketingowych, personalnych, psycholodzy, policjanci, pracownicy agencji wywiadowczych). Z naszej perspektywy umiejętności związane z trafnym rozpoznawaniem stanów emocjonalnych innych osób będą miały krytyczne znaczenia dla wszystkich pracujących w sprzedaży, obsłudze klienta i oczywiście tych, których najważniejszą rolą jest kierowanie i zarządzanie innymi.

W czasie naszych szkoleń i treningów, zgodnie z wytycznymi Paula Ekmana, ćwiczymy cztery podstawowe umiejętności:

  1. Uważności na pojawiające się w nas emocje zanim jeszcze zaczniemy coś mówi i robić,
  2. Świadomej kontroli wyboru własnego zachowania, aby móc osiągnąć ważne dla nas cele bez krzywdzenia innych,
  3. Rozpoznawania emocji u innych na podstawie subtelnych ruchów mięśni twarzy, postawy ciała i tonu głosu,
  4. Ostrożności w wykorzystaniu zdobytych w ten sposób informacji dotyczących uczuć innych ludzi.

Do ćwiczeń i doskonalenia trafności odczytywania ekspresji mimicznej wykorzystujemy program komputerowy, który został opracowany na podstawie ręcznej analizy 10.000 zdjęć, przedstawiających w/w emocje. Aplikacja tworzy siatkę twarzy złożoną z 500 punktów kluczowych, które umożliwiają monitorowanie ruchów poszczególnych mięśni.

Image

m.jarzmowy większy

AU 12: Zygomaticus major

Wyraźne unoszenie kącika ust - uśmiech i pogarda

m.policzkowy

AU 14: Buccinator

Obniżanie kącika ust - pogarda

m.śmiechowy

AU 20: Risorius

Rozciąganie ust - lęk

m.okrężny ust

AU 23: orbicularis oris

Rozciąganie i zaciskanie ust (kreska) - gniew

m.czołowy

AU 1: frontalis (część środkowa)

Unoszenie wnętrza brwi - smutek, zaskoczenie, lęk

AU 2: frontalis (część boczna)

Unoszenie zewnętrznych części brwi - zaskoczenie, lęk

m.okrężny oka

AU 6: Orbicularis oculi (część oczodołowa)

Unoszenie policzków - radość

AU 7: Orbicularis oculi (część powiekowa)

Przymykanie powiek - lęk, złość

m.dźwigacz górnej wargi

AU 9: Levator labii superioris

marszczenie nosa - wstręt

m.podłużny nosa

AU 4: depressor glabellae

Opuszczanie brwi - smutek, lęk, gniew

m.obniżacz brwi

AU 4: depressor supercilii

Opuszczanie brwi - smutek, lęk, gniew

m.marszczący brwi

AU 4: corrugator supercilii

Opuszczanie brwi - smutek, lęk, gniew

m.dźwigacz górnej powieki

AU 5: levator palpebrae superioris

Unoszenie górnych powiek - zaskoczenie, lęk, gniew

m.tarczkowy górny

AU 5: superior tarsal

Unoszenie górnych powiek - lęk, gniew

m.żwacz

AU 26: Masseter

Opadanie szczęki - zaskoczenie i lęk

m.skroniowy

AU 26: temporalis

Opadanie szczęki - zaskoczenie i lęk

m.skrzydłowy

AU 26: Internal pterygoid

Opadanie szczęki - zaskoczenie i lęk

m.obniżający kąt ust

AU 15: Depressor anguli oris

Obniżanie końcówek dolnej wargi - smutek, wstręt

m.obniżający wargę dolną

AU 16: Depressor labii inferioris

Obniżanie dolnej wargi - wstręt

7 emocji podstawowych
17 mięśni twarzy

Facial Acion Coding System (AU)

Radość: 6+12; Smutek: 1+4+15; Zaskoczenie: 1+2+5B+26;
Strach: 1+2+5+20+26; Gniew: 4+7+20; Wstręt: 9+15+16;
Pogarda: R12A+R14A

AU 1 – m. czołowy (część środkowa) – Uniesienie wnętrza brwi
AU 2 – m. czołowy (część boczna) – Uniesienie zewnętrznych części brwi
AU 4 – m. podłużny nosa; m. obniżacz brwi; m. marszczący brwi – Opuszczenie brwi
AU 5 – m. dźwigacz powieki górnej; m. tarczkowy górny – Uniesienie górnych powiek
AU 6 – m. okrężny oka (część oczodołowa) – Uniesienie policzków
AU 7 – m. okrężny oka (część powiekowa) – Przymknięcie powiek
AU 9 – m. dźwigacz górnej wargi – Marszczenie nosa
AU 12 – m. jarzmowy większy – Uniesienie kącika ust (wyraźne)
AU 14 – m. policzkowy – Uśmiech z obniżonymi kącikami
AU 15 – m. obniżający kąt ust – Obniżenie końcówek dolnej wargi
AU 16 – m. obniżający wargę dolną – Obniżenie dolnej wargi
AU 20 – m. śmiechowy – Rozciągnięcie ust
AU 23 – m. okrężny ust – Usta rozciągnięte i zaciśnięte (kreska)
AU 26 – m. żwacz; m. skroniowy; m. skrzydłowy – Opadnięcie szczęki

Analiza ruchów opisanych powyżej mięśni twarzy umożliwia trafne odczytanie stanu emocjonalnego w jakim aktualnie znajduje się nasz rozmówca lub rozmówcy. Przedmiotem szczególnego zainteresowania Whitefox są wszelkie trwałe usztywnienia mięśni mimicznych i pozostałych mięśni całego ciała. Wyćwiczona maska obojętności, sztuczny przyklejony uśmiech, zatrzymany gniew i złość lub zawieszenia ciała w stylu haka, kolumny, wieszaka czy stryczka informują nas o przeżytej historii i specyficznych trudnościach w radzeniu sobie z negatywny emocjami. Zrozumienie znaczenia napięć i usztywnień oraz ich zniwelowanie przynosi ulgę i wspiera przekraczanie ograniczeń preferowanej logiki działania i aktualnie działających motywacji.

Image

AU6

AU12

Radość 6 + 12

Action Unit 6: Uniesienie policzków; Action Unit 12: Uniesienie kącika ust

Ekspresja radości jest sygnałem, że przeżywamy przyjemność, rozbawienie, ulgę, spokój, satysfakcję, dumę lub ekscytację. Ciesząc się mówimy innym, że to, co się dzieje „jest dobre i zachęcamy ich do kontaktu z nami i bycia razem” (Paul Ekman). W naszej pracy spotykamy wiele zagniewanych, smutnych i przestraszonych osób. Na ich twarzach bardzo rzadko pojawia się radość. Nieustanne komunikowanie innym „jestem nieszczęśliwy, boję się, denerwujesz mnie, zaraz coś ci zrobię” powoduje, że nasi współpracownicy i pracownicy będą nas unikać – nie będą przekazywali informacji, nie będą mówili o problemach i pomysłach. Wiele osób z którymi pracujemy nie zdaje sobie sprawy jak wielki potencjał zawodowy ukryty jest w pracy, która daje satysfakcję i pozwala być „człowiekiem pogodnym”.

Image

AU1

AU4

AU15

Smutek 1 + 4 + 15

Action Unit 1: Uniesienie wnętrza brwi; Action Unit 4: Opuszczenie brwi; Action Unit 15: Obniżenie końcówek dolnej wargi (podkówka)

Smutek jest reakcję na stratę i sygnałem, dla innych, że potrzebujemy wsparcia i opieki. Smucąc się mówimy innym „straciłem, coś co było dla mnie ważne – pociesz mnie”. Zdarza się, że spotykamy osoby, którym trudne sprawy zawodowe i prywatne odebrały optymizm, nadzieję, energię do pracy, wiarę w ludzi. Nasza aktywność w takich sytuacjach skupia się na wytrenowaniu umiejętności, które pozwalają przeżywać smutek w kontekście historii całego życia i razem z bliskimi, którzy niejednokrotnie wiele lat czekają, aż uporamy się ze swoim bólem. W czasie treningów uczymy także kierowników i menedżerów jak pełniąc swoją rolę mogą pomagać innym w radzeniu sobie z tym trudnym uczuciem.

Image

AU1

AU2

AU5B

AU26

AU26

Zaskoczenie 1 + 2 + 5B + 26

Action Unit 1: Uniesienie wnętrza brwi; Action Unit 2: Uniesienie zewnętrznych części brwi; Action Unit 5B: Uniesienie górnych powiek (lekkie); Action Unit 26: Opadnięcie szczęki

„Zaskoczenie to najkrótsza ze wszystkich emocji. Jej czas trwania to maksymalnie kilka sekund. Po chwili, kiedy już zorientujemy się co się dzieje, zaskoczenie przechodzi w strach, rozbawienie, gniew, wstręt itd., zależnie od niespodzianki za jaką mamy do czynienia.” (Paul Ekman). Ta krótka emocja jest szczególnie istotna przy rozpoznawaniu kłamstwa. Nie radzimy sobie najlepiej z jej udawaniem. W czasie treningów z zakresu komunikacji, negocjacji, sprzedaży B2B uczymy w jaki sposób kierując się subtelnymi ruchami mięśni twarzy rozpoznać kiedy ktoś próbuje nas oszukać.

Image

AU1

AU2

AU5

AU20

AU26

Strach 1 + 2 + 5 + 20 + 26

Action Unit 1: Uniesienie wnętrza brwi; Action Unit 2: Uniesienie zewnętrznych części brwi; Action Unit 5: Uniesienie górnych powiek; Action Unit 20: Rozciągnięcie ust; Action Unit 26: Opadnięcie szczęki

Strach pojawia się w sytuacji zagrożenia i mówi innym: „pomóż mi”. Jest reakcją na możliwość bólu fizycznego lub psychicznego. Boimy się często w czasie wystąpień publicznych, przed rozmową z szefem, który nie panuje nad swoim gniewem, w czasie strategicznych dla firmy audytów lub kiedy widzimy, że prawdopodobnie nie zrealizujemy postawionych celów i doświadczymy związanych z tym konsekwencji. Strach niszczy naszą skuteczność radzenia sobie w trudnych sytuacjach, jeżeli powoduje wyłącznie paraliż i panikę.

Image

AU4

AU7

AU23

Gniew 4 + 7 + 20

Action Unit 4: Opuszczenie brwi; Action Unit 7: Przymknięcie powiek; Action Unit 20: Usta rozciągnięte i zaciśnięte (kreska)

Gniew jest reakcją na barierę/przeszkodę lub sytuację kiedy myślimy, że jesteśmy traktowani niesprawiedliwie. Kiedy się złościsz mówisz drugiej osobie: „zejdź mi z drogi”. Gniew różni się od pozostałych emocji tym, że stwarza największe zagrożenie dla innych. Nieustanne kontrolowanie, ciągłe rozdrażnienie, wybuchy złości, wreszcie błędne decyzje personalne – wszystko to sprawia, że stajemy się zagrożeniem dla naszego zespołu. Presja, której doświadczamy powoduje, że coraz trudniej przyjąć nam perspektywę innych i zrozumieć ich potrzeby. W czasie naszych szkoleń uczmy ćwiczeń, które chronią przed pogrążaniem się w zachowaniach prowadzących wprost dla psychopatii, narcyzmu i borderline.

Image

AU9

AU15

AU16

Wstręt 9 + 15 + 16

Action Unit 9: Marszczenie nosa; Action Unit 15: Obniżenie końcówek dolnej wargi; Action Unit 16: Obniżenie dolnej wargi

Wstręt może pojawić się w reakcji na: smaki, zapachy, wrażenia dotykowe, myśli, widoki, dźwięki, inne osoby, działania tych osób, a nawet w odniesieniu do idei (Paul Ekman). Marszcząc nos mówimy innym: „trzymaj się od tego z daleka, weź to stąd”. Ekspresja wstrętu ma dla nas szczególe znaczenia w czasie projektowania i realizowania badań fokusowych (szczególnie w branży spożywczej). Stanowi też poważny sygnał ostrzegawczy, jeżeli wielokrotnie pojawia się w czasie pracy zespołu. Ciekawostka diagnostyczna: „ekspresja wstrętu u żony, skierowana do jej męża podczas rozmowy, w której oboje mieli rozwiązać jakiś konflikt, okazała się prognozować, jaką ilość czasu w ciągu kolejnych czterech lat para spędzi oddzielenie. Wstręt u żony pojawiał się z reguły w reakcji na wycofanie męża (Gottman, 2001).

Image

R12AU

RAU14

Pogarda R12A + R14A

Action Unit R12A: Uniesienie kącika ust; Action Unit R14A: Uśmiech z obniżonymi kącikami

„Pogardę odczuwamy jedynie wobec ludzi i ich zachowań, a nie wobec smaków, zapachów czy wrażeń dotykowych.[…] Lekceważąca niechęć wobec osób albo ich zachowań sprawia, że czujesz się od nich lepszy.” (Paul Ekman). Najważniejszą funkcją pogardy jest sygnalizowanie poczucia wyższości, siły i wyższego statusu. Paradoksalnie najczęściej emocja ta pojawia się na twarzach osób niepewnych swojej pozycji i wartości, ale starających się uchodzić za osoby wyjątkowo inteligentne, wykształcone, niezwykle pracowite, często bardzo rodzinne. Jeżeli pogardliwy uśmieszek stanie się utrwalonym elementem naszej ekspresji mimicznej bardzo trudno budować relacje z innymi. Klienci, współpracownicy i pracownicy wyczuwają to „dziwaczne” poczucie wyższości (dystansują się i śmieją).

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *